Rozmowa z dr med. Pawłem Grzesiowskim, inicjatorem wprowadzenia metody przeszczepiania flory jelitowej w Polsce, dyrektorem Centrum Medycyny Zapobiegawczej i Rehabilitacji w Warszawie, twórcą Ośrodka Badań i Przeszczepiania Mikrobioty Jelitowej.
→ Czym jest przeszczep mikrobioty jelitowej?
Najprościej mówiąc, ta metoda polega na wprowadzeniu bakterii jelitowych od zdrowego dawcy do przewodu pokarmowego osoby zakażonej Clostridium difficile.
→ Jak to działa?
U zdrowych ludzi w jelitach żyją biliony bakterii, które potrafią niszczyć chorobotwórcze mikroby, a przez to chronić organizm przez chorobami. Pobranie tych bakterii od zdrowej osoby i wszczepienie ich choremu powoduje, że „zdrowe” bakterie niszczą mikroby chorobotwórcze, a następnie „zagnieżdżają” się w jelitach, wytwarzając ochronę przed kolejnymi zakażeniami.
→ Jak się uzyskuje florę jelitową od zdrowego dawcy?
Od zdrowego dawcy, przebadanego według międzynarodowych wytycznych, pobierana jest próbka kału, z której w laboratorium izoluje się florę jelitową. Choremu podaje się roztwór „zdrowych” bakterii w soli fizjologicznej podczas kolonoskopii lub gastroskopii albo przez sondę żołądkową czy dwunastniczą.
→ Czy to bezpieczne?
Tak, przeszczep flory jelitowej jest zabiegiem bardzo bezpiecznym – to nieinwazyjna metoda leczenia, stosowana w medycynie światowej od prawie 60 lat. A pierwsze opisy stosowania kału do celów leczniczych w medycynie chińskiej pochodzą z IV w. Nie opisano żadnych poważnych niepożądanych efektów tego zabiegu, jeśli jest przeprowadzany przez wykwalifikowany personel medyczny z zachowaniem zasad aseptyki i antyseptyki. Dawcy flory jelitowej są poddawani szczegółowym badaniom i tylko od zdrowych osób można pobierać florę jelitową, co chroni przed ewentualnymi zakażeniami przeniesionymi w wyniku zabiegu. Istnieje, jak przy każdej innej procedurze, minimalne ryzyko powikłań, jednak nie opisano w literaturze medycznej żadnego przypadku poważnego zachorowania w wyniku przeszczepienia flory jelitowej.
→ Kiedy przeszczep flory jelitowej może (i powinien) być zastosowany?
Przeszczep flory jelitowej powinien zostać przeprowadzony w sytuacji, gdy pacjent cierpi na biegunkę wywołaną zakażeniem Clostridium difficile, mimo prawidłowego leczenia antybiotykami albo wtedy, gdy po odstawieniu takiego leczenia następują nawroty choroby.
→ Czy ta metoda jest skuteczna?
Metoda jest bardzo skuteczna – przynosi poprawę nawet u 8-9 na 10 pacjentów, gdy zabieg jest przeprowadzony prawidłowo. Niektórzy pacjenci wymagaja powtórzenia zabiegu, ale u większości pacjentów udaje się skutecznie zwalczyć problem nawracających biegunek wywołanych przez zakażenie Clostridium difficile. Już kilka dni po zabiegu wielu pacjentów odczuwa poprawę, a po miesiącu większość z nich może wrócić do normalnego życia.
→ Czy zabieg musi być wykonany w szpitalu?
W większości przypadków, gdy pacjenci są sprawni fizycznie, pobyt w szpitalu celem wykonania zabiegu nie jest konieczny. Przeszczep flory jelitowej możemy wykonać w warunkach ambulatoryjnych przez sondę żołądkową lub metodą endoskopową. Dzięki temu możemy zminimalizować ryzyko i stres u pacjenta oraz zapewnić szybki powrót do domu. Zabieg musi być wykonany w warunkach szpitalnych w przypadkach, gdy pacjenci są w ciężkim stanie albo wymagają stałej opieki medycznej.
→ Czy jest ograniczenie wieku, w którym można wykonać zabieg?
Właściwie nie ma – w literaturze opisano zarówno zabiegi wykonywane u małych dzieci jak i osób w wieku ponad 90 lat.
→ Dlaczego zabieg nie jest dostępny we wszystkich placówkach medycznych?
Wszyscy lekarze powinni znać aktualne wytyczne leczenia zakażeń Clostridium difficile, które obejmują obecnie przeszczepienie flory jelitowej. Jednak ten zabieg, z racji tego, że wymaga pobrania stolca od dawcy, a potem izolacji flory jelitowej uzyskanej z tego materiału, budzi niemiłe skojarzenia i nie jest uznawany za metodę medyczną. To podejście stopniowo zmienia się nie tylko w Polsce ale i na świecie, bo najważniejsze jest wyleczenie a nie wrażenia estetyczne czy skojarzenia z odchodami. Aby zminimalizować konieczność uzyskiwania flory jelitowej od dawców, prowadzone są w USA intensywne badania nad uzyskaniem „syntetycznej” flory jelitowej, które jednak na razie nie zostały zakończone rejestracją konkretnego leku.
→ Czy zabieg jest objęty refundacją?
Leczenie zakażeń Clostridium difficile jest objęte refundacją, gdy jest prowadzone tradycyjnymi metodami (antybiotykoterapia) w placówkach, które mają podpisane kontrakty z Narodowym Funduszem Zdrowia. Dotychczas, metoda leczenia z zastosowaniem przeszczepienia flory jelitowej nie została objęta refundacją, co oznacza, że koszty procedury ponosi pacjent lub jego rodzina.